Halk arasında çoklu kişilik bozukluğu olarak bilinen dissosiyatif kimlik bozukluğu nadir görülen bir ruhsal bozukluktur. Bu bozukluğa sahip kişilerde, birden fazla kişilik ya da alter olarak adlandırılan, farklı benlik algıları ve kimlikleri bulunur. Her bir alterin kendine özgü anıları, yaşı, inançları, dış görünümü, konuşma tarzı, tercihleri, isimleri ve davranışları olabilir. Dissosiye olmayı bir bütünün parçalanma hali olarak düşünebiliriz. Psikolojik anlamda bu parçalanma halini bilinç, algı, duyu, bellek, kimlik ve bedensel ayrışma olarak tanımlayabiliriz. Bu ruhsal parçalanma karşısında, kişi ruhsal anlamda bütünlüğünü sağlama çabasına girebilir. Dissosiyatif kimlik bozukluğunda bu bütünlüğün farklı kimlikler yardımıyla sağlandığını düşünebiliriz.
Alter kimlikler iki veya daha fazla olabilir. Ortaya çıkan bu farklı kimliklerin birbirini tanımaması ve alter kişilikler arasındaki değişimin ani olması dissosiyatif kimlik bozukluğunun belirgin özelliklerindendir. Çoğunlukla dışarıdan bakıldığında şımarıklık ya da bilerek yapıyor gibi yorumlanan bu kişilikler sanılanın aksine kişi için oldukça gerçektir. Bu gerçeklik ayrı bir kişilik ya da kişiliğin bir uzantısı olarak kişi tarafından algılanmaktadır.
Belirtileri;
Kimlik ve hafıza bozuklukları: Kişi, kimliğinin bir kısmını veya tamamını unutma veya farklı bir kimlik yaşıyormuş gibi hissetme yaşayabilir.
Bilinçli kontrolün kaybı: Alterler arasında ani ve istemsiz geçişler yaşanabilir.
Geri dönüşler: Kişi, geçmişte yaşadığı travmatik olayları tekrar yaşıyormuş gibi hissedebilir.
Depersonalizasyon ve derealizasyon: Kişi, kendi bedeninden veya çevresinden kopmuş gibi hissedebilir. Kendi bedenine ya da çevresine karşı yabancılaşabilir.
Farklı sesler veya görseller duyma: Kişi, alterlerin seslerini duyduğunu veya onları gördüğünü hissedebilir.
Depresyon ya da anksiyete: İntihar düşünceleri, uyku bozuklukları, kaygı, baş ağrıları ve konsantrasyon güçlüğü gibi belirtiler eşlik edebilir.
Nedenleri:
Dissosiyatif kimlik bozukluğunun kesin nedeni bilinmemekle birlikte, çocukluk döneminde yaşanan şiddetli ve tekrarlayan travmalar bozukluğun gelişmesinde önemli bir risk faktörüdür. Bu travmalar, dissosiyasyona neden olarak farklı kişiliklerin oluşmasına yol açabilir. Ayrıca bozukluğun oluşumunda genetik faktörlerden de literatürde bahsedilmektedir.
Tedavi:
Belirtiler ilk seanslarda örtük olabilir. Dissiyasonun neden olduğu ikincil belirtiler ilk olarak göze çarpabilir. Örneğin, öfke kontrolünde güçlük, ilişki problemleri ya da çocuksu tavırlar bu belirtilere örnek verilebilir. Kişiler genellikle bu sebeplerle terapiye başvurmaktadırlar. Dissosiyatif kimlik bozukluğunda psikoterapi oldukça önemlidir. Psikoterapist, travmatik anıların işlenmesine, alterler arasındaki iletişimi ve iş birliğini geliştirmeye ve sağlıklı başa çıkma mekanizmaları oluşturmaya yardımcı olur. Bunun yanında aile bireylerine yönelik gerekli görülen durumlarda psikoeğitim verilebilir. Bazı durumlarda ilaç tedavisi de destekleyici olarak kullanılabilir.
